«Ռուդոլֆ Շտայներ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
չ clean up oգտվելով ԱՎԲ |
||
Տող 7.
=== Ազատության փիլիսոփայություն ===
* Անհնար է ամբողջովին հասկանալ մարդուն, եթե նրա մասին դատելիս հիմքում դրվում է տեսակի հասկացությունը: Ըստ տեսակի դատողություններ անելիս ամենամեծ համառությունը դրսևորվում է այն դեպքում, երբ խոսքը մարդու սեռի մասին է: Տղամարդը կնոջ, կինը տղամարդու մեջ գրեթե միշտ չափազանց շատ բան են տեսնում մյուս սեռի ընդհանուր բնութագրից և չափից քիչ
*Մարդն ազատ է միայն, եթե իր կյանքի ամեն մի ակնթարթին ի վիճակի է հետևելու ինքն իրեն: Բարոյական արարքը այն դեպքում է միայն ''իմ'' արարքը, եթե այս ըմբռնմամբ կարող է անվանվել ազատ: Այստեղ նախ խոսքն այն մասին է, թե ինչ նախադրյալների դեպքում է կամեցված գործողությունն ընկալվում որպես ազատ:
* Ազատությունից կատարված գործողությունը ոչ թե բացառում է բարոյական օրենքները, այլ ներառում դրանք: Միայն թե այդ գործողությունն ավելի բարձր է կանգնած սոսկ օրենքների կողմից թելադրված գործողությունից: Ինչո՞ւ պետք է սիրուց կատարված իմ գործողությունն ավելի քիչ ծառայի համընդհանուր բարօրությանը, քան գործողությունը, որ կատարել եմ ''միայն'' այն պատճառով, որովհետև համընդհանու բարօրությանը ծառայելը ես ընկալում եմ որպես պարտք: Սոսկ պարտքի հասկացությունը բացառում է ''ազատությունը'', որովհետև չի կամենում ընդունել անհատականը, այլ պահանջում է վերջինիս ենթարկումը
* Բարոյապես ''ազատ'' մարդկանց համար բարոյական թյուրըմբռնումը, բախումը բացառված է: Միայն բարոյապես անազատը, որ հետևում է բնական մղման կամ ընդունված պարտադիր պատվիրանի, միայն նա
* Ազատ լինել նշանակում է գործողության հիմքում ընկած պատկերացումները (դրդապատճառները) բարոյական երևակայությամբ սեփական անձից ելնելով որոշարկել կարողանալ: Ազատությունն անհնար է, եթե ինձանից դուրս գտնվող ինչ-որ բան (մեխանիկական պրոցես կամ սոսկ եզրահանգված արտաշխարհային աստված) է որոշարկում իմ բարոյական պատկերացումները: Այսպիսով, ես միայն այն դեպքում եմ ազատ, երբ ''ես'' ինքս եմ այդ պատկերացումների հեղինակը, ոչ թե երբ ''կարող եմ''
* Որոշ հանգամանքներում կարելի է մարդուն դրդել հրաժարվելու այն բանի իրագործումից, ինչ ինքն է կամենում: Բայց կարգադրել, թե նա ինչ ''պիտի'' անի, այսինքն՝ կամենալ այն, ինչ մեկ ուրիշն է ճշմարիտ համարում և ոչ թե ինքը, հնարավոր է միայն այն դեպքում, երբ նա իրեն ''ազատ'' չի զգում:
Տող 24.
=== Լեզվի երեք գոյակերպերը հասարակության մեջ ===
* Որպես օրինակ վերցնենք հետևյալը. գերմաներենում գլուխն անվանում են Kopf, ֆրանսերենում՝ tête, իտալերենում՝
* ... Դա հենց այն է, ինչը հոգու համար հանդես է գալիս որպես հարաբերակցություն լեզվի հետ՝ շատ ավելի ներքնային մի բան, քան մարդու՝ լեզվի հետ ունեցած առօրեական, սովորական, ընդհանուր հարաբերությունը: Հոգին ներքնորեն շատ լավ է զգում այդ տարբերությունը, երբ ոտքը մի դեպքում մատնանշվում է ինչ-որ բանի վրա կանգնելու, իսկ մի այլ դեպքում՝ հողին հետք թողնելու հիմունքով: Հոգին զգում է այդ ամենը արտաքնապես՝ վերացականորեն, մինչդեռ մարդն ընկալում է միայն բառի հարաբերությունը մարմնի որոշակի անդամի հետ: Իր լեզվազգացողությամբ հոգին ներքնորեն շատ է մերձենում այն գոյաձևին, որը նրան հատուկ է ապամարմնավորված վիճակում: Եվ այն, ինչ մարդն իր սովորական կյանքում բազմիցս առիթ է ունենում ընկալելու որպես լեզվի եզակիություն, լեզուն պատում է լոկ մակերեսային շերտի տեսքով: Իսկական բանաստեղծն ըստ էության միայն նա է, ով օժտված է լեզվի այդ ներքնային շերտի ավելի նուրբ զգացողությամբ: Իսկական բանաստեղծը նա է, ով իսկապես համավերապրում է լեզվի իմագինատիվ կողմը, ճիշտ այնպես, ինչպես ճշմարիտ նկարիչ կամ քանդակագործ ըստ էության ոչ թե նա է, ով պարզապես նկարում կամ քանդակում է, այլ նա, ով գիտե ապրել գույների և ձևերի աշխարհում:<ref>Էդվարդ Աթայան, Անկախության Իմաստը, Հոդվածներ և թարգմանություններ, Սարգիս Խաչենց, Փրիթինֆո, Երևան, 2010, 127-128, ISBN 978-99930-59-79-0:
(Հատվածներ «Լեզվի երեք գոյակերպերը հասարակության մեջ» դասախոսությունից, 1919թ.)
</ref>
|