Այրվող այգեստաններ, Գուրգեն Մահարու վեպը:

Քաղվածքներ

խմբագրել
  • Ո՛չ, ժողովրդականություն չի վայելում թուրքական սեֆերբերլիքը, որը թարգմանի՝ զորահավաք: Ժողովրդականություն չե՛ն վայելում նրանց քայլերգերը: Եղբա՛յր, վանեցին չի ուզում կռվել: Վանեցին ոսկերչություն անի, վանեցին արհեստներ և առևտուր ծաղկեցնի, վանեցին «Արցունքի հովիտ» բեմադրի, ախպորս ասեմ՝ ժրաջան մրջյունի նման աշխատի՛, կյա՛նք ստեղծի, վանեցին չի ուզում կռվել: Եվ որո՞ւ դեմ: Իսկ ռուսական բանակի մեջ հայ զինվորներ կան, նրանք ոչ միայն չեն փախչում բանակից, այլև կամավոր են գնում: Որեմն՝ հայի դե՞մ պիտի կռվի: Չի՛ կռվի: Դատարկ խոսքեր են: Եվ ոչ թե որովհետև վանեցին վախկոտ է, ո՛չ, ի՞նչ վախ, աննպատակ, անմիտ, խենթ կռիվ է: Իսկ վանեցին խենթ չէ…[1]
  • Ունայնություն ունայնությանց և խաբեություն խաբեությանց: Պարզվեց, որ գոյություն չունի ո՛չ քաղաքակիրթ Եվրոպա, ո՛չ փոքր ազգերի իրավունք և արդարություն մանավանդ: Խաբեցին մեզ,- մտածում է Արամը, հետո անդրադառնում – ո՞վ խաբեց մեզ, մենք մեզ խաբեցինք[2]:
  • Չկա ազատություն առանց արյան,— գրեցին նրանք իրենց դրոշակին, իսկ երբ նրանց հարցրին,— իսկ կա՞ արյուն առանց ազատության,— նրանք չպատասխանեցին, բայց պատասխանը որոշ էր,— ինչքա՜ն ուզես…
Եվ եղավ արյուն ու չեղավ ազատություն: Չթերագնահատենք մեր գործը, ազատություն եղավ, ազատություն՝ երևակայության, կամայականության, փառասիրության: Երևակայիր որքան ուժ ունես[3]:
  • Ի՞նչ է կյանքը, գործչի կյանքը: Նա հիշեց տասնյակ դեմքեր և անուններ, որոնց հետ նստել էր ու կանգնել, սուրճ խմել…Նրանք հիմա չկան: Ինչպես ընդունված է ասել, նրանք ընկան ազատության ճանապարհին և իրենց արյունով և այլն, և այլն, և այլն: Ազատության ճանապարհը չի փակվել, բա՜ց է ազատության ճանապարհը, նա նոր զոհեր է պահանջում: Եվ ահա հերթը հասել է իրենց: Ի՜նչ զարմանալի, ի՜նչ սարսափելի բան: Մեռնել և չիմանալ, թե ինչպես վերջացավ այն գործը, որին դու տվիր քո… կյանքը: Մեռնել և դառնալ հոդվածի վերնագիր, դառնալ նկար՝ կախվել սենյակների պատերից:Լավ հեռանկար է, խոսք չկա[4]:
  • Առաջ կար մի սուլթան Համիդ և հայությունը, մեծ-փոքր, նրան էր հայհոյում: Համիդին թաղթից գլորեցին, հիմա ո՞ւմ հայհոյես, այնքան շատ են համիդները[5]:
  • Կա՞ աշխարհի վրա մի երկիր, մի ազգություն, որ մեկ, միայն մե՛կ կուսակցություն ունենա և մե՛կ սրտով, մե՛կ հոգով և մե՛կ վճռով լուծի ազգային բոլոր խնդիրները, և չի՞ լինի, որ Վանում նույնպես մեկ կուսակցություն լինի երեքի փոխարեն և այդ մեկ կուսակցությունը ժողովրդին առաջնորդի դեպի երջանիկ ապագա:— Տրամաբանական հա՛րց[6]:
  • Կռվեցե՛ք, տղերք, կռվեցեք քաջ-քաջ: Նրանք, որոնք ընկան, ազատվեցին ամեն պատասխանատվությունից: Իսկ նրանք, որոնք կենդանի մնացին, հրամեցեք, պատասխան պիտի տան և՛ մեռածների համար, և՛ իրենց: Ավելի լավ չէ՞ր մեռնել և սրբանալ, քան ապրել և…[7]
  • Այս Մհերը հայ ժողովրդի առասպելական դյուցազներից է. նա իրեն արգելափակել է այս ժայռերում և երդվել է աշխարհ դուրս չգալ, մինչև աշխարհի երեսից չվերանան բռնությունն ու անարդարությունը: Որքան ես հասկանոմ եմ այս երկրի գործերից, այս Մհեր կոչված ազնիվ ջենտլմենը երկար, շատ երկար պիտի սպասի իր քարակուռ բանտում…[8]
  • Այս ի՞նչ համերգ է: Բեմ է մտնում երկարահասակ, գունատ դեմքով, սքեմավոր մի անձնավորություն, դատարկ ձեռքով: Ասես հոգնած ու ձանձրացած, նա նստում է մի բարձրության վրա և ծոցի գրպանից հանում մի անծանոթ, երկարավուն գործիք: Այս ի՞նչ գործիք է, դա էլ հայտնի չէ փարիզեցուն: Ի՞նչ է անելու այս տարօրինակ վարդապետը: Նա գործիքի սուր ծայրը դնում է շրթունքներին և մեղրամոմե բարակ մատները շարժում: Դահլիճը խլրտում է, ծփում ու օրորվում հայ երգի անխոսք հնչյուններից: Այդ հնչյունները… նրանք մերթ գահավիժում են անդնդախոր, մերթ մագլցում երկնամերձ լեռներն ի վեր, հետո իջնում ու թավալվոմ հովտե հովիտ ու դաշտից դաշտ ու արտից արտ: «Հո՜լ արա, եզո ջան»:- Դահլիճում սավառնում է դարավոր, բայց միշտ նոր մի ժողովրդի հոգու և ոգու պատմերգությունը, երազներն ու սերերը, մարտնչող թախիծը, խոնարհ հպարտությունը…[9]

Աղբյուրներ

խմբագրել
  1. Գուրգեն Մահարի, Երկերի ժողովածու հինգ հատորով, հ. 4, Երևան, 1979, էջ 364-365:
  2. Գուրգեն Մահարի, Երկերի ժողովածու հինգ հատորով, հ. 4, Երևան, 1979, էջ 398:
  3. Գուրգեն Մահարի, Երկերի ժողովածու հինգ հատորով, հ. 4, Երևան, 1979, էջ 399:
  4. Գուրգեն Մահարի, Երկերի ժողովածու հինգ հատորով, հ. 4, Երևան, 1979, էջ 403:
  5. Գուրգեն Մահարի, Երկերի ժողովածու հինգ հատորով, հ. 4, Երևան, 1979, էջ 414:
  6. Գուրգեն Մահարի, Երկերի ժողովածու հինգ հատորով, հ. 4, Երևան, 1979, էջ 467:
  7. Գուրգեն Մահարի, Երկերի ժողովածու հինգ հատորով, հ. 4, Երևան, 1979, էջ475:
  8. Գուրգեն Մահարի, Երկերի ժողովածու հինգ հատորով, հ. 4, Երևան, 1979, էջ 478:
  9. Գուրգեն Մահարի, Երկերի ժողովածու հինգ հատորով, հ. 4, Երևան, 1979, էջ 604-605: